Arka Diş Kırığı Tedavisi: Hangi Yöntemler Uygulanabilir?
Diyelim ki sert bir şeyi ısırdınız ya da beklenmedik bir darbe aldınız ve arka dişiniz kırıldı. Bu, hem rahatsız edici hem de endişe verici bir durumdur. Arka dişlerin yapısı, ön dişlere göre farklıdır ve kırıldıklarında farklı yaklaşımlar gerektirir. Bu yazıda, arka diş kırığının nedenlerini, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.
Arka Diş Kırılmasının Nedenleri
Arka dişlerde meydana gelen kırıkların en yaygın nedenlerinden biri sert gıdalar tüketmektir. Özellikle buz, sert şekerler veya kabuklu yemişler diş minesine baskı yaparak kırıklara neden olabilir.
Travmalar, yani darbe ya da kazalar da dişin zarar görmesine yol açabilir. Spor yaparken, sert bir nesneyle temasta ya da dişinize sert bir darbe aldığınızda kırılma meydana gelebilir.
Ayrıca, diş sıkma (bruksizm) gibi alışkanlıklar da zamanla diş yapısını zayıflatır. Kötü ağız hijyeni de dişlerin zayıflamasına ve kırıklara daha yatkın hale gelmesine sebep olabilir. çürük dişler, zaten zayıflamış oldukları için çok daha kolay kırılabilir.
Kırık Arka Dişin Belirtileri
Arka dişte meydana gelen kırıklar bazen hemen fark edilmez. Ancak zamanla ağrı, soğuk veya sıcak hassasiyeti, dişte keskin bir kenar hissi ya da çiğneme sırasında rahatsızlık ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda, dişteki çatlak ya da kırık, dişin iç kısmındaki sinirlere ulaşırsa keskin bir ağırı hissedilebilir.
Arka Diş Kırıklarının Tedavi Yöntemleri
Arka diş kırıklarında uygulanacak tedavi, kırığın boyutuna ve dişte oluşturduğu hasara bağlı olarak belirlenir. Modern diş hekimliği, hasarın derecesine göre çeşitli tedavi seçenekleri sunar:
Dolgu (Bonding)
Eğer kırık küçük ise ve sadece dişin yüzeyini etkiliyorsa, diş hekimi kompozit dolgu malzemesiyle kırık bölgeyi doldurabilir. Bu bonding yöntemi, dişin eksik kısmını tamamlayarak hem görünümü düzeltir hem de fonksiyonunu geri kazandırır.
Örneğin, arka dişinizin küçük bir köşesi kırıldıysa, hekim o bölgeyi beyaz kompozit dolgu ile onarıp dişi eski formuna getirebilir. Bu işlem genellikle tek seansta ve anestezi gerektirmeden yapılabilir.
Kuron (Kaplama)
Kırık büyükse veya dişten kopan parça geniş bir alanı kaplıyorsa, kuron tedavisi (kaplama) tercih edilir. Bu yöntemde diş, laboratuvarda hazırlanan porselen, zirkonyum ya da e-max gibi dayanıklı malzemelerden yapılmış bir kaplama ile tamamen örtülür.
Kuron, zayıflamış dişi çepeçevre sardığı için, çatlamış bir dişin ileride tamamen kırılmasını önler ve dişe yeniden güç kazandırır. Özellikle arka azı dişlerindeki derin kırıklarda kuron sık kullanılan bir yöntemdir ve kırık nedeniyle eksilen kısımların tümünü kapatacak şekilde özel ölçüyle üretilir.
Örneğin, büyük bir dolgusu olan azı dişiniz ortadan ikiye çatladıysa, hekim o dişi kaplayarak (kuronlayarak) bir bütün haline getirebilir. Bu sayede diş, normal çiğneme basıncına dayanabilecek hale gelir.
Kanal Tedavisi (Endodonti)
Kırık hattı dişin derinlerine ulaşıp pulpa olarak adlandırılan sinir-damar paketini açığa çıkardıysa veya dişte şiddetli ağrı ve hassasiyet varsa, kanal tedavisi gerekebilir.
Kanal tedavisinde dişin içindeki hasarlı sinir ve damar dokusu çıkarılır, kök kanalları dezenfekte edilip özel dolgu maddesiyle doldurulur. Ardından, diş genellikle kuron ile kaplanarak güçlendirilir çünkü kanal tedavisi görmüş dişler daha kırılgan hale gelebilir.
Örneğin, kırık bir diş kendi kendine zonklayan ağrılara sebep oluyorsa ve röntgeninde çatlağın sinire kadar indiği görülürse, endodontist (kanal tedavisi uzmanı) önce kanal tedavisi yapar, sonra dişi kaplayarak uzun vadeli kullanımını sağlar.
Diş Çekimi ve İmplant
Diş, kırık nedeniyle onarılamayacak derecede zarar gördüyse veya kırık kök altında dikey bir yarılma şeklindeyse (bu durumda diş iki parçaya ayrılabilir), son çare olarak dişin çekimi gerekebilir. Çekim sonrasında oluşan boşluğun doldurulması için modern yaklaşımlarda dental implant en sık önerilen seçenektir.
İmplant, çene kemiğine yerleştirilen titanyum bir vida ve üzerine takılan yapay diş kuronundan oluşur; böylece çekilmiş dişin yerini kalıcı olarak alır. Alternatif olarak komşu dişlerden destek alan sabit köprü protezleri de uygulanabilir.
Örneğin, kırık azı dişiniz kök seviyesinde çatlamış ve ikiye ayrılmışsa, bu diş maalesef kurtarılamayacağından çekilecektir. Çekim sonrasında diş hekiminiz boşluğa bir implant yerleştirip üzerine kuron takarak yeniden tek diş formunda bir yapı oluşturabilir.
İmplant uygulaması birkaç aylık bir iyileşme süreci gerektirse de (kemikle kaynaşma süreci), güncel en başarılı tedavi yöntemlerinden biridir.
Yukarıdaki yöntemlerin hangisinin seçileceği, kırığın türüne ve sağlıklı diş dokusunun ne kadar kaldığına bağlıdır. Genel kural olarak eğer kırık küçükse dolgu, genişse kuron tercih edilir. Diş hekiminiz, dişin röntgenini ve muayenesini yaparak en uygun tedavi planını belirleyecektir.
Gerekli durumlarda aynı diş üzerinde birden fazla işlem de uygulanabilir (örneğin hem kanal tedavisi yapılıp hem kuron takılması gibi). Tedavi süreci, seçilen yönteme göre değişir:
Basit dolgular tek randevuda tamamlanırken, kuron yapımı genellikle birkaç hafta alabilir (laboratuvar aşaması nedeniyle). İmplant uygulamalarında ise implantın kemikle bütünleşmesi için genellikle 2-3 ay beklemek gerekebilir.
Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Arka diş kırığı tedavisi sonrasında, ağız hijyenine dikkat etmek ve diş hekiminizin önerilerine uymak oldukça önemlidir. Diş sıkma alışkanlığınız varsa, gece plağı kullanmak dişlerinize ek koruma sağlayabilir.
Tedavi sonrası ilk birkaç gün, dişinizdeki hassasiyete dikkat ederek çok sıcak veya çok soğuk gıdalardan kaçının. Özellikle yeni bir kuron veya dolgu yapıldıysa, çok sert yiyecekleri ısırmamaya çalışın.
Örneğin, kuron yapılan bir diş ile ceviz-fındık kırmaya çalışmak ya da buz çiğnemek, hem doğal dişleri hem de yeni restorasyonu kırabilir. Çok yapışkan gıdalara da dikkat edin: Karamel, jelibon, lokum gibi yapışkan şekerlemeler dolgu veya geçici kuronu yerinden çıkarabilir, kalıcı kuronları da zorlayabilir
Tedaviden hemen sonra özellikle bu tür yapışkan gıdalardan uzak durmak gerekir. Eğer geçici bir kuron veya geçici dolgu uygulandıysa, bunlar kalıcı kadar güçlü yapışmadığından sert ve yapışkan şeylerden kesinlikle kaçınılmalıdır.
Yemek yerken mümkün olduğunca kırık diş tarafınızı bir süre dinlendirin; yiyecekleri diğer tarafla çiğneyin. Kalıcı kuron takıldıktan sonra da aşırı sert ve yapışkan gıdalar konusunda temkinli olmak, yapılan tedavinin ömrünü uzatır.
Arka diş kırıkları, ihmal edilirse büyük sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, kırık fark edilir edilmez bir diş hekimine başvurmak çok önemlidir. Erken müdahale, hem dişinizi kurtarmanıza yardımcı olur hem de uzun vadede daha ciddi sorunların önüne geçer.